[28] Τα αινίγματα τα συναντάμε και στα παραμύθια, κατά την εξέλιξη της πλοκής τους. Στα περισσότερα παραμύθια τα αινίγματα τίθενται σε τριάδες. Το κεντρικό πρόσωπο του παραμυθιού έχει να λύσει τρία αινίγματα ή γρίφους και συνήθως η επίλυση συνοδεύεται από την ανάλογη δράση, από μια σειρά περιπέτειες. Ο αριθμός τρία δεν είναι τυχαίος. Αναφερόμαστε για παράδειγμα στην Αγία Τριάδα, στους Τρεις Μάγους, στη μαγικότητα των τριγώνων, στο χρόνο (παρελθόν, παρόν και μέλλον), τους γραμματικούς χρόνους του ‘είμαι’ (εγώ, εμένα, τον εαυτό μου), τις ικανότητες των ανθρώπων (για σκέψη/ ενσυναίσθηση, έκφραση και πράξη) κ.ο.κ. Ο αριθμός τρία συμβολίζει τη μαγικότητα, τη διαίσθηση, τη δημιουργικότητα και την πρόοδο. Παρομοίως, το αίνιγμα συνδέει τη μαγικότητα με το απτό, στηρίζοντας την πορεία του κεντρικού προσώπου στη ζωή. Γράφει ο Τζιάνι Ροντάρι, ότι για να λύσεις ένα αίνιγμα, πρέπει να μπορείς να συνδυάζεις λογική και φαντασία.
Το αίνιγμα δίνει αφηγηματική αξία στο παραμύθι. Το καθιστά άξιο να αναμεταδοθεί. Σε κάποια παραμύθια τα αινίγματα τα λύνουν επίδοξοι μνηστήρες για να κερδίσουν το χέρι (και την καρδιά) της πριγκίπισσας. Συχνά μάλιστα το βασικό αίνιγμα αφορά την ίδια την πριγκίπισσα – οφείλει κανείς να την αναγνωρίσει ανάμεσα σε άλλες γυναίκες.
Σε άλλα παραμύθια ζητείται να απαντηθεί ένα παράξενο ερώτημα. Για παράδειγμα: πως μπορεί να βρει κανείς το αυγό ενός κόκκορα ή το γάλα ενός αρσενικού ζώου; Ποια πλευρά ενός ξύλου φύτρωσε πιο κοντά στη ρίζα του δέντρου; Στην περίπτωση αυτή το ερώτημα οφείλει να απαντήσει ένας νεαρός άντρας, προκειμένου να ικανοποιηθεί –ή να νικηθεί- ένας κακός βασιλιάς. Εδώ το αίνιγμα θυμίζει τη δομή των κοάν – πρέπει να προχωρήσεις πέρα από το αυτονόητο, για να οδηγηθείς στη λύση. Για παράδειγμα ρωτά ο σοφός δάσκαλος τον μαθητευόμενό του στο μοναστήρι: «ποιος είναι ο ήχος ενός χεριού στη σιωπή;»
Το αίνιγμα δίνει αφηγηματική αξία στο παραμύθι. Το καθιστά άξιο να αναμεταδοθεί. Σε κάποια παραμύθια τα αινίγματα τα λύνουν επίδοξοι μνηστήρες για να κερδίσουν το χέρι (και την καρδιά) της πριγκίπισσας. Συχνά μάλιστα το βασικό αίνιγμα αφορά την ίδια την πριγκίπισσα – οφείλει κανείς να την αναγνωρίσει ανάμεσα σε άλλες γυναίκες.
Σε άλλα παραμύθια ζητείται να απαντηθεί ένα παράξενο ερώτημα. Για παράδειγμα: πως μπορεί να βρει κανείς το αυγό ενός κόκκορα ή το γάλα ενός αρσενικού ζώου; Ποια πλευρά ενός ξύλου φύτρωσε πιο κοντά στη ρίζα του δέντρου; Στην περίπτωση αυτή το ερώτημα οφείλει να απαντήσει ένας νεαρός άντρας, προκειμένου να ικανοποιηθεί –ή να νικηθεί- ένας κακός βασιλιάς. Εδώ το αίνιγμα θυμίζει τη δομή των κοάν – πρέπει να προχωρήσεις πέρα από το αυτονόητο, για να οδηγηθείς στη λύση. Για παράδειγμα ρωτά ο σοφός δάσκαλος τον μαθητευόμενό του στο μοναστήρι: «ποιος είναι ο ήχος ενός χεριού στη σιωπή;»
[28] Το αίνιγμα δίνει αφηγηματική αξία στο παραμύθι. Το καθιστά άξιο να αναμεταδοθεί. Σε κάποια παραμύθια τα αινίγματα τα λύνουν επίδοξοι μνηστήρες για να κερδίσουν το χέρι (και την καρδιά) της πριγκίπισσας. Συχνά μάλιστα το βασικό αίνιγμα αφορά την ίδια την πριγκίπισσα – οφείλει κανείς να την αναγνωρίσει ανάμεσα σε άλλες γυναίκες.
[28] Σε άλλα παραμύθια ζητείται να απαντηθεί ένα παράξενο ερώτημα. Πχ: πως μπορεί να βρει κανείς το αυγό ενός κόκκορα ή το γάλα ενός αρσενικού ζώου; Ποια πλευρά ενός ξύλου φύτρωσε πιο κοντά στη ρίζα του δέντρου; Στην περίπτωση αυτή το ερώτημα οφείλει να απαντήσει ένας νεαρός άντρας, προκειμένου να ικανοποιηθεί –ή να νικηθεί- ένας κακός βασιλιάς. Εδώ το αίνιγμα θυμίζει τη δομή των κοάν – πρέπει να προχωρήσεις πέρα από το αυτονόητο, για να οδηγηθείς στη λύση. Για παράδειγμα ρωτά ο σοφός δάσκαλος τον μαθητευόμενό του στο μοναστήρι: «ποιος είναι ο ήχος ενός χεριού στη σιωπή;»
[28] Σε άλλα παραμύθια ζητείται να απαντηθεί ένα παράξενο ερώτημα. Πχ: πως μπορεί να βρει κανείς το αυγό ενός κόκκορα ή το γάλα ενός αρσενικού ζώου; Ποια πλευρά ενός ξύλου φύτρωσε πιο κοντά στη ρίζα του δέντρου; Στην περίπτωση αυτή το ερώτημα οφείλει να απαντήσει ένας νεαρός άντρας, προκειμένου να ικανοποιηθεί –ή να νικηθεί- ένας κακός βασιλιάς. Εδώ το αίνιγμα θυμίζει τη δομή των κοάν – πρέπει να προχωρήσεις πέρα από το αυτονόητο, για να οδηγηθείς στη λύση. Για παράδειγμα ρωτά ο σοφός δάσκαλος τον μαθητευόμενό του στο μοναστήρι: «ποιος είναι ο ήχος ενός χεριού στη σιωπή;»
[28] Επίσης, συχνά το αίνιγμα λειτουργεί και ως έμμεση, μυστική συμβουλή ή να αποτελέσει αφορμή για κοροϊδία (όπου κάποιος προσπαθεί να ξεγελάσει κάποιον άλλο). Τα παραμύθια με αινίγματα της ινδοευρωπαϊκής παράδοσης πολλές φορές περιστρέφονται γύρω από το γάμο (που κάποιος θέλει να επιτύχει ή να αποφύγει), π.χ. μιας πριγκίπισσας με έναν επίδοξο μνηστήρα, διαμορφώνοντας τόσο τη δομή της ιστορίας, όσο και τη θεματική της. Ο Χόλμπεκ πάλι, εφορμώμενος από τα γραπτά δύο κοινωνικών ανθρωπολόγων (του Κλωντ Λέβι-Στρως και του Έλλι Κόνγκας-Μαράντα) υποστηρίζει ότι συνήθως έχουμε τρία ζεύγη αντιθέσεων που έρχονται να γεφυρωθούν μέσω των γρίφων και των αινιγμάτων: του αρσενικού-θηλυκού, της υψηλής-χαμηλής κοινωνικής θέσης και της μετάβασης από τη νεαρή στην ενήλικη φάση ζωής. Όταν το αίνιγμα έχει λυθεί, όταν ο ήρωας ή ηρωίδα δέχονται την πρόκληση που θέτει το αίνιγμα ή ο γρίφος, τότε το παραμύθι έχει καταφέρει να γεφυρώσει με επιτυχία τα ζεύγη των αντιθέσεων και η ζωή προχωρά εμπεριέχοντας τη σύνθεση των αντιθέσεων και όχι απλώς τις πολώσεις τους.
[28] Για παράδειγμα, στο παραμύθι «Η Πριγκιπίσσα που δεν Μπορούσε να Λύσει Έναν Γρίφο», ο νεαρός άντρας γλιτώνει το θάνατο, θέτοντας ένα αίνιγμα στην ηρωίδα. Αν εκείνη το λύσει θα δεχτεί να τον παντρευτεί, αν όχι αυτός θα δεχθεί να πεθάνει. Η πριγκίπισσα αδυνατεί να λύσει το αίνιγμα και παντρεύεται τον άντρα. Έτσι καταργούν την αντίθεση αρσενικού-θηλυκού, προχωρώντας πέρα από τις διαφοροποιήσεις της κοινωνικής τάξης (ο χωρικός παντρεύεται μια αρχόντισσα) και μεταβαίνουν στην ενήλικη ζωή (που σηματοδοτείται από την ίδια την τελετή του γάμου).
Μία σειρά από συγκρουόμενες καταστάσεις βρίσκουν τη λύση τους μέσα από το αίνιγμα. Αρνούμενοι να αντιμετωπίσουν γρίφους κι αινίγματα, ή αδυνατώντας να τα λύσουν, οι ήρωες κάποιων παραμυθιών αντιμετωπίζουν το θάνατο (και ο γάμος σε ορισμένες κουλτούρες ισούται με μία μορφή θανάτου, καθώς ανάλογα με τις υφιστάμενες κοινωνικές συνθήκες οι δύο που προχωρούν σε σύζευξη καλούνται να αφήσουν πίσω τους τη μέχρι στιγμής αίσθηση/ταυτότητα του εαυτού τους, προχωρώντας σε βαθειά νερά, στο άγνωστο, σε κάτι νέο – άλλος περισσότερο κι άλλος λιγότερο).
Μία σειρά από συγκρουόμενες καταστάσεις βρίσκουν τη λύση τους μέσα από το αίνιγμα. Αρνούμενοι να αντιμετωπίσουν γρίφους κι αινίγματα, ή αδυνατώντας να τα λύσουν, οι ήρωες κάποιων παραμυθιών αντιμετωπίζουν το θάνατο (και ο γάμος σε ορισμένες κουλτούρες ισούται με μία μορφή θανάτου, καθώς ανάλογα με τις υφιστάμενες κοινωνικές συνθήκες οι δύο που προχωρούν σε σύζευξη καλούνται να αφήσουν πίσω τους τη μέχρι στιγμής αίσθηση/ταυτότητα του εαυτού τους, προχωρώντας σε βαθειά νερά, στο άγνωστο, σε κάτι νέο – άλλος περισσότερο κι άλλος λιγότερο).
[28] Παράλληλα, το αίνιγμα που συναντά το κεντρικό πρόσωπο ενός μύθου στο δρόμο του, με όποια μορφή κι αν έρθει, δεν παύει να αποτελεί και μια τελετή μετάβασης, ενηλικίωσης. Το να λύσεις το αίνιγμα σημαίνει να δεχθείς την πρόκληση της ζωής, να προχωρήσεις πέρα από το φόβο, υπονομεύοντας τις αντιλήψεις που νόμιζες σίγουρες και απτές. Μπορείς να επιλέξεις ν’ αποφύγεις την πρόκληση, αλλά εκεί η διαδρομή που σε περιμένει είναι το γνώριμο, μια κατάσταση στασιμότητας, που δεν έχει πολλά να σε διδάξει πλέον. Έτσι και στα παραμύθια το δίλημμα τίθεται συνήθως ξεκάθαρα: ή θα δεχθείς να λύσεις το αίνιγμα (και τότε η φοβερή φιγούρα που σε απειλεί ‘πεθαίνει’, χάνει τη δύναμη να σε φοβίζει, έχεις γίνει σοφός/ή και δεν τη χρειάζεσαι πλέον) ή θα πεθάνεις (γιατί η στασιμότητα στη ζωή – όταν δεν πρόκειται για στάση, αλλά τρόπο να βλέπει κανείς τα πράγματα – ισούται με ‘θάνατο’).