[28] Τα αινίγματα αποτελούν ιδιαίτερο κλάδο λαογραφίας στους περισσότερους λαούς.
Αινιγματικές εκφράσεις και παραβολές βρίσκονται στο βιβλίο της γένεσης καθώς
και στα βιβλία των προφητών. Τεράστια λογοτεχνική και γραμματολογική αξία
παρουσιάζουν οι Περσικοί λογογράφοι, αινίγματα με λογογραφική μορφή.
Οι περισσότεροι ερευνητές θεωρούν σαν αφετηρία των αρχαίων ελληνικών αινιγμάτων τους χρησμούς των μαντείων. Οι χρησμοί ήταν μια διφορούμενη απάντηση και χρειαζόταν σκέψη για να ανακαλυφθεί η ορθή σημασία τους.
Τα αινίγματα είναι γνωστά, από την αρχαία ελληνική μυθολογία . Ειδικοί φιλόλογοι πιστεύουν πως ο πρώτος Έλληνας που έφτιαξε αινίγματα ήταν ο Ηρόδοτος.
Οι περισσότεροι ερευνητές θεωρούν σαν αφετηρία των αρχαίων ελληνικών αινιγμάτων τους χρησμούς των μαντείων. Οι χρησμοί ήταν μια διφορούμενη απάντηση και χρειαζόταν σκέψη για να ανακαλυφθεί η ορθή σημασία τους.
Τα αινίγματα είναι γνωστά, από την αρχαία ελληνική μυθολογία . Ειδικοί φιλόλογοι πιστεύουν πως ο πρώτος Έλληνας που έφτιαξε αινίγματα ήταν ο Ηρόδοτος.
[25] Σύμφωνα, λοιπόν, με την ελληνική μυθολογία αινίγματα θέτει η Σφίγγα. Πρόκειται για ένα τερατόμορφο πλάσμα με πρόσωπο και στήθη γυναίκας, σώμα λιονταριού και φτερά πουλιού. Έχει σταλεί στη Γη από τη θεά Ήρα, προκειμένου να τιμωρήσει την πόλη της Θήβας, φυλώντας ένα πέρασμα, σκαρφαλωμένη πάνω σε ένα βράχο στην άκρη της ακτής. Οι περαστικοί μπορούν να διαβούν το πέρασμα μόνον εφόσον λύσουν το αίνιγμα. Όποιοι χάνουν πεθαίνουν. Σκοτώνονται. Όταν ο Οιδίποδας δίνει τη σωστή απάντηση, η Σφίγγα πηδά από το βράχο στη θάλασσα και σκοτώνεται η ίδια. Τότε ο Οιδίποδας γίνεται βασιλιάς της Θήβας.
[25] Σύμφωνα με την παράδοση ο Όμηρος πέθανε από τον καημό του, γιατί δεν μπόρεσε να λύσει το αίνιγμα των ψαράδων της Ίου. Όταν τους ρώτησε, αν έπιασαν τίποτε στα δίχτυα τους, εκείνοι απάντησαν: "Όσσ` έλομεν λιπόμεσθ` όσσ` ουχ έλομεν φερόμεσθα", δηλ. όσα πιάσαμε τα αφήσαμε και όσα δεν πιάσαμε τα κρατάμε. Εννοούσαν βέβαια τις ψείρες τις οποίες κατά την ώρα του ψαρέματος είχαν πιάσει και είχαν πετάξει, ενώ όσες δεν έπιασαν τις είχαν ακόμα πάνω τους.
[25] Αινιγματικοί ήταν και οι χρησμοί της Πυθίας, όπως εκείνος που δόθηκε στους Αθηναίους σχετικά με τη σωτηρία τους από τα "ξύλινα τείχη", που, κατά την ερμηνεία του Θεμιστοκλή, δεν ήταν παρά τα πλοία. Γι` αυτό και ένα από τα επίθετα του Απόλλωνα των Δελφών ήταν "Λοξίας", επειδή δηλ. έδινε λοξές, αινιγματικές απαντήσεις.
[25] Στο Βυζάντιο το αίνιγμα καλλιεργήθηκε ως λογοτεχνικό είδος. Μεγάλη όμως ακμή γνώρισε κατά τα νεότερα χρόνια στην Ελλάδα. Το περιεχόμενο των αινιγμάτων είναι ποικίλο. Μερικά είναι αριθμητικά: "Στο δρόμο μου που πήγαινα αντάμωσα δύο πατεράδες και δύο γιους. Πόσοι ήσαν;" (Τρεις).
"Γερανοί πετούσαν
τι πολλοί που ήσαν:
Ένας είχε εμπρός του δύο
ο άλλος είχε πίσω δύο
ένας πάλι γερανός
έναν πίσω κι έναν μπρος.
Πόσοι ήσαν;"
(Τρεις).
"Είναι τέσσερα αδερφάκια
το ένα τ` άλλο κυνηγά
απ` το πρωί ως το βράδυ
χωρίς ποτέ να ανταμωθούν. Τι είναι;"
Απάντηση: οι ρόδες του αυτοκινήτου.
Άλλα πάλι αινίγματα είναι απλές εικόνες, όπως π.χ. "Έχω ένα βαρελάκι, πόχει δύο λογιών κρασάκι" (Το αβγό). "Δύο αδέρφια αγκαλιασμένα σε σεντούκι είναι κλεισμένα" (Αμύγδαλο).
"Ο μπάρμπας ο ζωναράς
σαράντα ζώνες ζώνεται
κι απ` έξω την παλιά του" (Κρεμμύδι).
"Χιλιοτρύπητο λαγήνι και σταλιά νερό
δε χύνει" (Σφουγγάρι).
"Πράσινος κάμπος
κόκκινος πύργος
μαύροι αράπηδες
κατοικούνε μέσα" (Καρπούζι).
"Έχω εδώ ένα κουτί
κι έχει μέσα κάτι τι,
σαν εβγεί το κάτι τι,
τι το θέλω το κουτί;" (Το κεφάλι με το μυαλό).
"Απ` τον καιρό που γεννηθώ
δεν ξέρω τι να κάμω,
στη ράχη μου επάνω
δυο βουναλάκια κουβαλώ" (Καμήλα).
[25] Το αίνιγμα χρησιμοποιήθηκε και από άλλους λαούς. Στα θρησκευτικά βιβλία των Ινδών γίνεται χρήση του αινίγματος ιδίως στις θρησκευτικές τελετές, όπου στις ερωτήσεις των ιερέων απαντούν οι μαθητευόμενοι, για να αποδείξουν την εξυπνάδα τους και τη γνώση της βραχμανικής θρησκείας. Π.χ. "Ποιος γυρίζει μοναχός και ποιος ξαναγεννιέται; Ποιο είναι το γιατρικό για το χιόνι και ποιο είναι το μεγάλο δοχείο;". Απάντηση: "Ο ήλιος γυρίζει μοναχός και το φεγγάρι ξαναγεννιέται. Η φωτιά είναι το γιατρικό για το χιόνι και η γη το μεγάλο δοχείο".
Αινίγματα επίσης συναντάμε στους Βαβυλώνιους, τους Πέρσες, τους Αιγύπτιους (από τους οποίους προέρχεται και το αίνιγμα της θηβαϊκής Σφίγγας), τους Εβραίους (Αγία Γραφή), τους Ρωμαίους και τους δυτικούς λαούς.
[25] Σύμφωνα με την παράδοση ο Όμηρος πέθανε από τον καημό του, γιατί δεν μπόρεσε να λύσει το αίνιγμα των ψαράδων της Ίου. Όταν τους ρώτησε, αν έπιασαν τίποτε στα δίχτυα τους, εκείνοι απάντησαν: "Όσσ` έλομεν λιπόμεσθ` όσσ` ουχ έλομεν φερόμεσθα", δηλ. όσα πιάσαμε τα αφήσαμε και όσα δεν πιάσαμε τα κρατάμε. Εννοούσαν βέβαια τις ψείρες τις οποίες κατά την ώρα του ψαρέματος είχαν πιάσει και είχαν πετάξει, ενώ όσες δεν έπιασαν τις είχαν ακόμα πάνω τους.
[25] Αινιγματικοί ήταν και οι χρησμοί της Πυθίας, όπως εκείνος που δόθηκε στους Αθηναίους σχετικά με τη σωτηρία τους από τα "ξύλινα τείχη", που, κατά την ερμηνεία του Θεμιστοκλή, δεν ήταν παρά τα πλοία. Γι` αυτό και ένα από τα επίθετα του Απόλλωνα των Δελφών ήταν "Λοξίας", επειδή δηλ. έδινε λοξές, αινιγματικές απαντήσεις.
[25] Στο Βυζάντιο το αίνιγμα καλλιεργήθηκε ως λογοτεχνικό είδος. Μεγάλη όμως ακμή γνώρισε κατά τα νεότερα χρόνια στην Ελλάδα. Το περιεχόμενο των αινιγμάτων είναι ποικίλο. Μερικά είναι αριθμητικά: "Στο δρόμο μου που πήγαινα αντάμωσα δύο πατεράδες και δύο γιους. Πόσοι ήσαν;" (Τρεις).
"Γερανοί πετούσαν
τι πολλοί που ήσαν:
Ένας είχε εμπρός του δύο
ο άλλος είχε πίσω δύο
ένας πάλι γερανός
έναν πίσω κι έναν μπρος.
Πόσοι ήσαν;"
(Τρεις).
"Είναι τέσσερα αδερφάκια
το ένα τ` άλλο κυνηγά
απ` το πρωί ως το βράδυ
χωρίς ποτέ να ανταμωθούν. Τι είναι;"
Απάντηση: οι ρόδες του αυτοκινήτου.
Άλλα πάλι αινίγματα είναι απλές εικόνες, όπως π.χ. "Έχω ένα βαρελάκι, πόχει δύο λογιών κρασάκι" (Το αβγό). "Δύο αδέρφια αγκαλιασμένα σε σεντούκι είναι κλεισμένα" (Αμύγδαλο).
"Ο μπάρμπας ο ζωναράς
σαράντα ζώνες ζώνεται
κι απ` έξω την παλιά του" (Κρεμμύδι).
"Χιλιοτρύπητο λαγήνι και σταλιά νερό
δε χύνει" (Σφουγγάρι).
"Πράσινος κάμπος
κόκκινος πύργος
μαύροι αράπηδες
κατοικούνε μέσα" (Καρπούζι).
"Έχω εδώ ένα κουτί
κι έχει μέσα κάτι τι,
σαν εβγεί το κάτι τι,
τι το θέλω το κουτί;" (Το κεφάλι με το μυαλό).
"Απ` τον καιρό που γεννηθώ
δεν ξέρω τι να κάμω,
στη ράχη μου επάνω
δυο βουναλάκια κουβαλώ" (Καμήλα).
[25] Το αίνιγμα χρησιμοποιήθηκε και από άλλους λαούς. Στα θρησκευτικά βιβλία των Ινδών γίνεται χρήση του αινίγματος ιδίως στις θρησκευτικές τελετές, όπου στις ερωτήσεις των ιερέων απαντούν οι μαθητευόμενοι, για να αποδείξουν την εξυπνάδα τους και τη γνώση της βραχμανικής θρησκείας. Π.χ. "Ποιος γυρίζει μοναχός και ποιος ξαναγεννιέται; Ποιο είναι το γιατρικό για το χιόνι και ποιο είναι το μεγάλο δοχείο;". Απάντηση: "Ο ήλιος γυρίζει μοναχός και το φεγγάρι ξαναγεννιέται. Η φωτιά είναι το γιατρικό για το χιόνι και η γη το μεγάλο δοχείο".
Αινίγματα επίσης συναντάμε στους Βαβυλώνιους, τους Πέρσες, τους Αιγύπτιους (από τους οποίους προέρχεται και το αίνιγμα της θηβαϊκής Σφίγγας), τους Εβραίους (Αγία Γραφή), τους Ρωμαίους και τους δυτικούς λαούς.
[22] Το αίνιγμα καλλιεργήθηκε σαν ιδιαίτερο φιλολογικό είδος και στη Γερμανία των νεότερων χρόνων. Ο Σίλερ, ο Ρύκερτ, ο Γκαίτε, ο Σλεϊρμάχερ έχουν γράψει ολόκληρες συλλογές.
Στην Ελλάδα το αίνιγμα είναι καρπός της λαϊκής δημιουργίας και στοιχείο της φιλοσοφίας του λαού π.χ. Δώδεκα καλογεράκια σ' ένα ράσο τυλιγμένα (δώδεκα μήνες). Ψηλός, λιγνός καλόγερος και κόκαλα δεν έχει (ο καπνός).
Στην Ελλάδα το αίνιγμα είναι καρπός της λαϊκής δημιουργίας και στοιχείο της φιλοσοφίας του λαού π.χ. Δώδεκα καλογεράκια σ' ένα ράσο τυλιγμένα (δώδεκα μήνες). Ψηλός, λιγνός καλόγερος και κόκαλα δεν έχει (ο καπνός).